خبر داغ
آسیب شناسی بلندمرتبه سازی در خارج از حریم شهر در استان گیلان
استان گیلان به‌واسطه‌ی موقعیت جغرافیایی خاص، اقلیم مرطوب، تنوع زیستی و بافت‌های تاریخی ـ طبیعی، یکی از حساس‌ترین مناطق ایران در برابر مداخلات کالبدی مخرب است.
🔰آسیب شناسی بلندمرتبه سازی در خارج از حریم شهر در استان گیلان
#اختصاصی #بومرنگ_نیوز
✍️به قلم دکتر شهرام رشیدی پژوهشگر معماری و مسائل شهری
استان گیلان به‌واسطه‌ی موقعیت جغرافیایی خاص، اقلیم مرطوب، تنوع زیستی و بافت‌های تاریخی ـ طبیعی، یکی از حساس‌ترین مناطق ایران در برابر مداخلات کالبدی مخرب است. بلندمرتبه‌سازی در خارج از حریم شهر، پدیده‌ای نوظهور است که از سویی پاسخی به فشارهای جمعیتی و اقتصادی است و از سوی دیگر، تهدیدی برای چشم‌اندازهای بکر و یکپارچگی بوم‌شناختی منطقه.
تحولات اخیر در حوزه‌ی ساخت‌وسازهای شهری و برون‌شهری در استان‌های شمالی کشور، به‌ویژه گیلان، منجر به ظهور پدیده‌ای شده که می‌توان از آن به عنوان «توسعه‌ی عمودی بر بستر افقی طبیعی» یاد کرد. در این میان، بلندمرتبه‌سازی در خارج از حریم قانونی شهرها، علاوه بر نقض قوانین آمایش سرزمین و توسعه پایدار، تهدیدی جدی برای منظر فرهنگی و نظام‌های بوم‌شناختی به شمار می‌رود .
بررسی نمونه های بین المللی گویای این است که ساخت‌وسازهای بلندمرتبه خارج از محدوده‌ی شهری با محدودیت‌های شدید مواجه است. دلیل اصلی آن، حفاظت از چشم‌انداز کوهستانی، زمین‌های کشاورزی و پیوستگی اکوسیستم‌هاست. تجربه نشان می‌دهد که توسعه عمودی در حریم طبیعت منجر به برهم‌خوردن منظر، افزایش بار ترافیکی و مهاجرت معکوس ساکنان محلی شده است. بلندمرتبه‌سازی در این مناطق منجر به انسداد دیدهای طبیعی، تخریب بسترهای آبی و تغییر مسیر باد شده است. این تجربه نشان داده که حتی توسعه کنترل‌شده نیز می‌تواند به تضعیف کیفیت اقلیمی منطقه منجر شود. ساخت برج‌های مسکونی در دهه‌های گذشته، منجر به لغزش زمین و اختلال در نظام زهکشی طبیعی شده است. با توجه به بارندگی بالای منطقه، سازه‌های سنگین باعث فرسایش خاک و افزایش خطرات طبیعی شدند و ضمن ایجاد فرسایش خاک، باعث بروز سیلاب‌های فصلی و تهدید اکوسیستم‌های محلی شده است.
ساخت‌وساز در مناطق جنگلی و شالیزاری منجر به تخریب زیستگاه‌ها و گسست پیوستارهای اکولوژیکی می‌شود. مطالعات انجام‌شده در این مناطق نشان داده‌اند که بارگذاری عمودی با کاهش نفوذپذیری خاک، چرخه‌ی آبی طبیعی را مختل می‌کند. با توجه به بارش بالا و بافت خاک سست مناطق شمالی، بارگذاری‌های سنگین ناشی از ساختمان‌های مرتفع، خطر رانش و فرسایش خاک را افزایش می‌دهد.
همچنین، ساخت‌وساز در مناطق جنگلی و شالیزاری منجر به قطع زنجیره‌های زیستی و کاهش تنوع گونه‌ها می‌شود. گیلان دارای منظرهای بی‌نظیر جنگلی، شالیزاری و کوهستانی است. حضور ساختمان‌های بلند در این بسترهای کم‌ارتفاع، باعث شکست در خوانش منظر و از بین رفتن هویت بصری منطقه می‌شود.
بلندمرتبه‌سازی در حریم طبیعت، چشم‌انداز پیوسته‌ی کوه-دشت-دریا را مختل می‌کند. این موضوع در مطالعات منظر فرهنگی به‌عنوان عاملی برای از بین رفتن «خوانش منظر» (legibility of landscape) تلقی می‌شود. توسعه‌های بلندمرتبه خارج از شهرها باعث بی‌سازمانی اجتماعی، گسست جوامع محلی و تضعیف پیوندهای فرهنگی می‌گردد. برج‌های بلند در مناطق طبیعی، با چشم‌اندازهای سنتی و فرهنگی ناهماهنگ هستند و منجر به از بین رفتن هویت بصری مناطق می‌شوند. این امر می‌تواند تأثیر منفی بر گردشگری و احساس تعلق ساکنان داشته باشد.
همچنین، زیرساخت‌های لازم نظیر آب، برق، فاضلاب و راه دسترسی برای اینگونه ساختمان‌ها اغلب ناکافی است و فشار زیادی بر منابع محلی وارد می‌کند. سکونت در سازه‌های متراکم خارج از شهر بدون زیرساخت فاضلاب و آب، منجر به آلودگی منابع آب و کم‌آبی می‌شود.
بلندمرتبه‌سازی در خارج از حریم شهرها، به‌ویژه در مناطقی با حساسیت اکولوژیکی مانند گیلان، نه تنها در تضاد با اصول توسعه پایدار است، بلکه در بلندمدت منجر به زوال منظر طبیعی، کاهش کیفیت زیست، و برهم‌خوردن ساختارهای اجتماعی می‌گردد. تجارب بین‌المللی حاکی از آن است که بلندمرتبه‌سازی در خارج از حریم شهر، به‌ویژه در مناطق حساس زیستی همچون گیلان، با پیامدهای جبران‌ناپذیری همراه است.
بلندمرتبه‌سازی در بسترهای طبیعی بکر، به‌ویژه در مناطقی مانند استان گیلان، بدون برنامه‌ریزی و ارزیابی‌های دقیق زیست‌محیطی می‌تواند پیامدهای جبران‌ناپذیری به‌دنبال داشته باشد. ضروری است که پیش از هرگونه توسعه، مطالعات جامع زیست‌محیطی، اجتماعی و زیرساختی انجام شده و از تجربیات بین‌المللی در این زمینه بهره‌برداری شود. بنابراین موارد زیر پیشنهاد می‌شود:
• تدوین ضوابط و ممنوعیت‌های صریح در خصوص ساخت‌وساز در مناطق طبیعی.
• توسعه‌ی شهری با اولویت بازتوسعه‌ی درون‌شهری و تراکم‌زایی منطقی
• استفاده از الگوهای معماری بومی با رعایت مقیاس انسانی و طبیعت‌محور
